0. Cele komunikowania się

• Przekazywanie informacji i doświadczeń.

• Budowanie modelu świata.

• Prezentacja własnej osoby i poznawanie innych.

• Rozwój własnej osobowości.

• Nawiązywanie związków z innymi ludźmi.

• Wpływanie na postepowanie innych ludzi.

• Kształtowanie przekonań́ i postaw innych ludzi.

• 
  

• Cechy komunikowania się

• Odnosi się do dwóch ( lub więcej) osób i przebiega w środowisku społecznym.

• Ma dynamiczny charakter- przyjmuje, rozumie, interpretuje informacje.

• Towarzyszy od narodzin do śmierci.

• Posługuje się znakami i symbolami (językiem), uczestniczy muszą operować tymi samymi znakami.




Proces komunikowania możemy nazwać pełnym, gdy przebiegnie w dwóch kierunkach: nadawca nadaje wiadomość, odbiorca reaguje przesyłając wiadomość zwrotną. 

0. Elementy obecne w procesie komunikowania:

   • nadawca
   • kodowanie • komunikat • kanał
   • odbiorca

• dekodowanie
• szum
• informacja zwrotna

Rodzaje komunikacji- Komunikacja dwustronna

Komunikacja werbalna

Mówienie, słuchanie, pisanie i czytanie należą do sfery komunikacji werbalnej od łac. słowa verbalis = słowny.
Werbalne sposoby komunikowania służą przekazywaniu informacji, podczas gdy niewerbalne sygnalizują stosunek nadawcy komunikatu do jego treści.

Elementy komunikacji niewerbalnej:

— Gestykulacja
— Mimika twarzy
— Dotyk i kontakt fizyczny
— Spojrzenia wzajemne i spoglądanie jednostronne

— Dystans fizyczny

— Pozycja ciała
— Wygląd zewnętrzny
— Jakość wypowiedzi
— Elementy środowiska

Komunikacja niewerbalna służy:

Wyrażaniu emocji ( zwężasz usta, zaciskasz, wpatrujesz się intensywnie- jesteś zły) Przenoszeniu postawy (uśmiechasz się, nasilasz kontakt wzrokowy- lubię cię)
Informacja o cechach osobowości ( zdecydowany ton głosu, gestykulujesz- jestem otwarty) Ułatwianiu komunikacji werbalnej (obniżasz ton głosu, spoglądasz przed siebie, pokazujesz, że teraz partner może mówić)

Zasada 10/30/60- Zasada dotycząca skutecznego przekazu

•  W 10 % zależy od tego co mówimy

•  W 30% jest konsekwencją jak mówimy (ton głosu, sposób artykułowania, precyzja wypowiedzi)

•  W 60% zależy od mowy ciała, a więc zachowań towarzyszących rozmowie i sygnalizujące nasze nastawienie psychiczne

  Bariery i zakłócenia komunikowania

  Na każdym jego etapie mogą wystąpić zakłócenia i bariery komunikowania.

  Zakłócenia psychologiczne – występują one u odbiorcy w układzie dekodującym. Spowodowane odmiennością przekonań odbiorcy: negatywne nastawienie, nieśmiałość, brak zainteresowania problemem, zbyt duże zaangażowanie emocjonalne. Bariery i zakłócenia komunikowania przejawiają się w lekceważeniu słuchaczy, braku koncentracji, monotonność wypowiedzi, nieumiejętność słuchania, zmęczenie. Zakłócenia semantyczne – spowodowane niezrozumieniem przez odbiorcę przekazywanych symboli (np. nieznajomością znaczenia danych słów, bądź w znaczeniu innym dla nadawcy i dla odbiorcy). Zaliczamy do nich zniekształcenie informacji, niezrozumiałą tematykę, niezrozumiałą terminologię czy język. Zakłócenia fizyczne i środowiskowe obejmują: hałas, temperaturę, miejsce, pora dnia, presja czasu, zbyt duża liczba uczestników

• 
  

• Bariery komunikacyjne to leżące w nas samych przeszkody, które nie pozwalają nam słuchać naprawdę, słuchać prawdziwie, słuchać aktywnie.

• — PORÓWNYWANIE: podczas rozmowy próbujesz ocenić, kto jest mądrzejszy, bardziej kompetentny, kto ma lepiej.

• — DOMYŚLANIE SIĘ: Ty wiesz lepiej, co rozmówca chce powiedzieć, osoba zaczyna mówić, a Ty opowiadasz.

• — PRZYGOTOWYWANIE ODPOWIEDZI: w myślach przygotowujesz odpowiedź, już się do niej przygotowujesz.

• — OSĄDZANIE: gdy na początku negatywnie ocenisz osobę, to raczej nie zainteresuje Cię to, co ma do powiedzenia.

• — SKOJARZENIA: słuchasz rozmówcy i nagle to, co mówi uruchamia łańcuch skojarzeń w Twojej głowie, odpływasz.

• — UTOŻSAMIANIE SIĘ: cokolwiek powie Twój rozmówca, odnosisz się do swojego doświadczenia, przerywasz i zaczynasz swoją opowieść.

• — UDZIELANIE RAD: już po kilku zdaniach zaczynasz generować pomysły na rozwiązania, dobre rady, nawet jeśli nie jesteś o to proszony / proszona.

• — PRZEKONANIE O SWOJEJ RACJI: zrobisz wszystko w rozmowie, nawet nagniesz pewne fakty, żeby postawić na swoim zdaniu, opinii.

• — ZMIANA TORU: gdy tylko pewien wątek rozmowy jest niekomfortowy dla Ciebie, przestawiasz rozmowę na inny tor.

• — ZJEDNYWANIE: chcesz by Cię lubiano, chcesz być miły/miła, więc zgadzasz się na wszystko, co mówi Twój rozmówca.

Przykłady barier komunikacyjnych:
Krzyk lub groźby: Jeśli tego nie zrobisz, to pożałujesz ...
Osadzanie: Mylisz się... Źle robisz...
Krytykowanie: Jesteś beznadziejny...
Moralizowanie: Powinno się zawsze...
Zaprzeczanie: Chyba przesadzasz... Na pewno nie było tak źle...
Nadmierne wypytywanie: Jak się wtedy zachowałaś? Co powiedziałaś? A on, co na to odpowiedział?Zawstydzanie: Jak było można tak się zachować...

Generalizacja: Ty zawsze wszystko zepsujesz...

Brak precyzji: Kiepsko. Słabo się starasz ...

Niezrozumiały, niedostosowany do rozmówcy język.

• 
  

• Techniki aktywnego słuchania
  

• Służą lepszemu zrozumieniu przekazywanych treści i poznaniu intencji nadawcy, bądź wytworzeniu dobrej atmosfery podczas rozmowy, co wpływa na efektywne porozumiewanie się. Zaliczamy do nich: PARAFRAZĘ, WYJAŚNIENIE, WSPÓŁODCZUWANIE, DOWARTOŚCIOWANIE, KOMUNIKAT „JA”

  Ø PARAFRAZA
  „Streszczenie słów” rozmówcy. Korzystamy z niej wówczas, gdy chcemy sprawdzić, czy dobrze zrozumieliśmy sens wypowiedzi innych. Np.: Jeżeli Cię dobrze zrozumiałam, masz na myśli... Chcesz powiedzieć, że... Jesteś zdania, że... Chodzi Ci o... Popraw mnie, jeśli się myl. Sądzisz, że... Jeśli Cię dobrze zrozumiałam, sugerujesz mi ...itp.

  Ø WYJAŚNIENIE
  Czyli zadawanie pytań w celu uporządkowania, konkretyzacji ważnych szczegółów

  Ø WSPÓŁODCZUWANIE
  Przekazywanie rozmówcy poprzez gesty, mimikę czy słowa, Że rozumiemy jego uczucia i nastrój i sami doświadczamy podobnie sytuacji Szczególnie ważne w przypadku dzieci

  Ø DOWARTOŚCIOWANIE
  Wypowiedzenie lub podkreślenie w rozmowie dobrych stron naszego rozmówcy, odwołanie się do pozytywnych doświadczeń w przeszłości w celu wytworzenia dobrej atmosfery rozmowy Szczególnie ważne w przypadku dzieci np.. Dziękuję Ci za to, że się ze mną dzielisz tą sytuacją. Ćwiczenie Wyrażanie uznania, pochwały

  KOMUNIKAT „JA”

  Sposób przekazania innej osobie informacji o przeszkadzających nam zrachowaniach tej osoby, nie zagrażający jej, nie budzący lęku ani agresji. Ważne aby nauczyć dzieci tej formy zachowania – bycia asertywnym.

Akcentuje nadawcę, jego stan emocji, sytuacji lub zachowań. Pozwalając na wyrażanie siebie, ale także w relacji z inną osobą, pozytywne lub negatywne. Komunikat JA to zdanie, które opisuje co się dzieje ze mną, gdy Ty..... Czuję się fantastycznie, gdy nieoczekiwanie zabierasz pomagasz mi w porządkach. Czuję się nieswojo, gdy mówisz do mnie podniesionym tonem.

Komunikat JA to opisu wydarzeń, faktów, opisu reakcji nadawcy na nie ( uczucia, myśli, działanie)Przejawem komunikatu TY jest etykietowanie i ocenianie: Np. Ty się wiecznie spóźniasz!

Pozostałe techniki komunikacyjne

Ø ODZWIERCIEDLENIE
Mówimy rozmówcy, jakie naszym zdaniem są jego uczucia np. widzę, że jesteś bardzo zadowolona. Czuje, że smutno jest Ci z tego powodu. Widzę, że Cię zdenerwowałam. Wygląda na to, że jesteś bardzo zadowolona itp.

Ø KLARYFIKACJA
Wybranie/skoncentrowanie się na sprawie najważniejszej. Prosimy o bardziej precyzyjne wyjaśnienie problemu/sprawy. Np. Która z tych spraw, o których mówisz, jest dla Ciebie najważniejsza? Jak planujesz to zrobić? Czym proponujesz się teraz zająć? Wiem, że masz dużo spraw, ale co konkretnie zamierzasz zrobić w tej sprawie? Powiedz, co najpierw powinniśmy zrobić?

Zasady skutecznego porozumiewania się:

• nie oceniajmy

• nie dawajmy „dobrych rad”

• dbajmy o prostotę i przejrzystość języka

• unikajmy „gadulstwa”

• sprawdzajmy poprzez zadawanie pytań, czy jesteśmy zrozumiali

• dostosujmy tempo i ton głosu

• uważnie słuchajmy

• nie wyciągajmy informacji na siłę

• zadbajmy o komfort rozmowy

• sprawdźmy dostępny nam czas

• dobierzmy odpowiednie miejsce

  Przestrzegajmy się przed:

• słuchaniem w milczeniu z „kamienną twarzą”

• unikaniem kontaktu wzrokowego

• nerwowym spoglądaniem na zegarek i rozglądaniem się wokoło

• zadawaniem pytań zamkniętych, na które odpowiada się „tak” lub „nie”

  Ewa Ciesielska Psycholog szkolny